Bedrijfsovername

De meeste bedrijfsovernames in land- en tuinbouw gebeuren binnen families. Externe overnames kunnen in theorie natuurlijk ook, maar dit is vaak financieel nog uitdagender dan een familiale overname. Bij een familiale overname gebeurt de overname in stappen, waarbij vaak ook op hetzelfde moment de puzzel van successieplanning gelegd wordt. Op die manier wordt dan gezocht naar een evenwicht tussen gelijkberechtiging van alle kinderen en de bedrijfszekerheid voor de opvolger. Doordat de overname in stappen gebeurt kan eerst een eerste overname (van – een gedeelte van - de roerende goederen) gebeuren, en na aflossing van de hierbij horende lening overgegaan worden naar een tweede overname (van onder meer de onroerende goederen). Bij een externe overname zal dit vaak in een stap moeten gebeuren & zal de overlater meer het onderste uit de kan willen halen, en is het ook niet altijd vanzelfsprekend om een (lange) pacht te krijgen op de familiale gronden. Die pacht is echter nodig voor een landbouwer, zeker in de opstart van de carrière, want dan moet er nog financiële ruimte zijn voor eventueel hoge investeringskosten en de aflossing van de overnamelening.

Want net zoals bij elke bedrijfsovername moet naar de centen worden gekeken: is het financieel haalbaar om een land- of tuinbouwbedrijf over te nemen en rendabel te houden? Een jonge land- of tuinbouwer moet daarvoor vaak de bank overtuigen, om een lening te krijgen. Voor dat financieel plan voor de overname van een land- of tuinbouwbedrijf moet de overnemer dus goed kijken naar:

• Wat zijn de inkomsten en schulden van het bedrijf vandaag?
• Wat is de waarde van roerend en onroerend goed? Wie kan helpen bij die waarde- en prijsbepaling?
• Waar moet het bedrijf naartoe? Wat zijn de prognoses? Hoeveel kost die overgang bv. investeringen?
• Hoeveel inkomens moeten er uit het bedrijf komen?
• Wat is de beste (nieuwe) bedrijfsvorm en welke kosten zijn er voor de overdracht of oprichting?

In onze sector zijn veruit de meeste overnames familiaal. We gaan er vanuit dat hierdoor de overname gemakkelijker zal verlopen: we kennen immers elkaar, en kennen elkaars positieve punten en werkpunten. Maar let hiermee op: door de overname creëer je een nieuw soort relatie; van ouder-kind relatie ga je naar een relatie van collega’s, medevennoten. De samenwerking tussen de twee generaties duurt vaak ook voor een langere tijd: vaak zijn de overlaters op het moment van de overname nog relatief jong en draaien ze nog heel wat jaren mee in het bedrijf. Daarom zijn afspraken over de samenwerking zo belangrijk. Te bespreken thema’s zijn onder meer:

• Als ouders blijven meewerken, en de partner van de zoon of dochter stapt in het bedrijf, moet een land- of tuinbouwbedrijf meer inkomens genereren. Vaak moet het landbouwbedrijf daarom snel na de overname groeien, en daarvoor is een plan nodig.
• Er moet ook een plan zijn voor wanneer die ouder(s) uit het bedrijf stappen: extra personeel, een bedrijfstak minder, automatisatie ...

• Overwegingen rond het privéleven van verschillende gezinnen spelen mee: kan elk betrokken gezin comfortabel wonen op of vlakbij het bedrijf? Hoe flexibel kunnen mijn gezinsleden zijn, opdat al het werk gedaan geraakt? En ook: Hoe past elk ander familielid bv. (schoon)broer of -zus of elke andere werknemer in het overnameverhaal?
• Hoe worden beslissingen genomen bv. over stoppen met een teelt of investeringen in een nieuwe teelt? Wanneer verlaat de vroegere boer(in) het bedrijf?

Je kan je hierbij laten begeleiden: de consulenten van het Kenniscentrum Bedrijfsopvolging van Boerenbond helpen je graag bij deze familiegesprekken. Inspiratie kan je ook halen uit de brochure 'Geef je samenwerking kleur'.

Binnen het netwerk rond Groene Kring zijn er ook experts die op maat kunnen adviseren. Zo kunnen de consulenten van Boerenbond helpen, tegen een voordeelprijs voor Groene Kring-leden. Tijdens de familiegesprekken met het Kenniscentrum Bedrijfsopvolging ga je dieper in op de stappen die gezet moeten worden tijdens het proces, in welke volgorde je deze moet nemen en wie je best betrekt in de gesprekken. Daarbij gaan de consulenten op zoek naar jullie verhaal: welke timing zien jullie voor ogen, wie gaat Ook de familiale en sociale aspecten worden extra uitgelicht in deze gesprekken. Tenslotte wordt ook de nadruk gelegd op afspraken rond samenwerking tussen de generaties, een vaak onderschat thema.

Bij een overname contacteer je best ook snel je boekhouder, en dan liefst een boekhouder die gespecialiseerd is in de land- en tuinbouwsector. Bij voorkeur is dat de boekhouder van de overlater, die kent het bedrijf goed en kan inzichten geven. Maar dat kan ook een nieuwe boekhouder zijn, die de boekhouding van de vorige jaren kan opvragen en analyseren.

• Hij of zij kan je helpen met de waardebepaling van de onroerende goederen voor de overname. voorraden, machines en dieren wordt een lijst uit de boekhouding gehaald. Overnemer en overlater zetten er zelf een prijs op, maar kunnen zich daarbij laten adviseren door deze gespecialiseerde boekhouder.
• Hij of zij zorgt voor de juiste juridische, fiscale, sociale en subsidie-administratie, met maatwerk voor de gekozen bedrijfsvorm.

Daarnaast is het ook goed om advies in te winnen van een bedrijfseconomisch adviseur van bijvoorbeeld SBB. Zij zijn gespecialiseerd in het begeleiden van kruispuntmomenten in het leven van een agrarisch ondernemer. De Bedrijfseconomisch adviseurs hebben een helicopterview over het volledige verhaal en leggen alle puzzelstukjes samen tot een definitief overnameproject. Zij helpen je bij iedere stap met de keuzes rond de uitbatingsvorm, de waardering van de roerende, onroerende en immateriële activa, de opmaak van een financieel plan, het invullen van alle noodzakelijke documenten, de werkelijke overdracht enz. En dit alles rekening houdend met de randwetgeving. Bij het uitwerken van de overname wordt ook vaak al naar de vermogensplanning van de overdragers gekeken. Ook hierbij kunnen de Bedrijfseconomisch adviseurs helpen.

Ook de relatiebeheerder van de bank kan je helpen bij je bedrijfsovername. Bij de overname zal je hoogstwaarschijnlijk een overnamekrediet moeten aangaan. Vraag al eens na bij je relatiebeheerder wat belangrijk is voor jullie bank: wat moet er in het ondernemersplan staan, welke kenmerken vinden ze belangrijk bij een overnemer, welke voorwaarden leggen ze op? Banken zoals KBC die gespecialiseerd zijn in de land- en tuinbouwsector hebben ook agrarisch experten die je ook al kunnen inwijden in de aandachtspunten waar je op moet letten bij de overname.

Bij het uitwerken van de overname wordt ook vaak al naar de vermogensplanning van de overdragers gekeken. Waarom en hoe zullen uitgelegd worden door de voorgaande adviseurs, maar voor de uitwerking van eventuele schenkingen of andere kan je ook te rade gaan bij je notaris.